Türkmenistan – ÝUNESKO: medeni miras goralyp saklanylýar
Köne Nusaý Galanyň açylmadyk syrlary
Çap edildi 31.12.2022
9478

Taryhçylar, medeniýet işgärleri we edebiýatşynaslar gadymy çeşmelerden hem golýazmalardan Parfiýa döwletiniň bolandygyny gowy bilipdirler. Eýsem-de bolsa, M.E.Massonyň ýolbaşçylygyndaky ekspedisiýalar tarapyndan geçirilen gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde toplanan hakyky subutnamalar we arheologik tapyndylar Parfiýa döwletiniň paýtagtynyň – Köne Nusaýyň binalarynyň nähili derejede ajaýypdygyny bütin dünýä görkezdi.

M.Masson sütünli zalyň, ybadathanalaryň we berkitmeleriň harabalyklaryny, arameý ýazuwynda parfiýa dilinde ýazylan resminamalary, parfiýalylaryň gündelik durmuşynyň, olaryň ellinist sungatynyň baý subutnamalarynyň üstüni açdy.

Bu gün Nusaý gadymy taryhyň, binagärligiň we sungatyň täsin ýadygärligi hökmünde Merkezi Aziýa boýunça halkara syýahatçylyk kataloglarynyň we ýol görkezijileriniň ählisinde bar. Nusaýyň şa hazynasyndan bahasyna ýetip bolmajak ritonlar, mermer heýkeller, kümüş we daş önümleri Türkmenistanyň milli muzeýleriniň zallaryny bezeýär.

Bu şa eserleriň tapylan gadymy ybadathanalary we binalary köp ýyllaryň dowamynda arheologlaryň, syýahatçylaryň, gezendeleriň we hatda syýasatçylaryň-da barha artýan gyzyklanmasyny özüne çekýär. Geçen asyryň 90-njy ýyllarynyň başynda Fransiýanyň şol wagtky prezidenti F. Mitterranyň, agyr hassalygyna garamazdan, Parfiýanyň gadymy paýtagtyny görmek üçin, ýörite Aşgabada gelendigi mälimdir.

Beýik Parfiýa imperiýasyny döreden Beýik Arsakyň nesilleriniň neberesiniň esasy şa mukaddesligi hökmünde 22 asyr mundan ozal ýüze çykan Köne Nusaý şäheri häzirki wagtda-da Türkmenistanyň merkezi syýahatçylyk ýerlerinden biri bolup durýar.

Köne Nusaýa gelen syýahatçylary aýratynam, Şa galasy, «Inedördül öý, «Inedördül zal» we «Tegelek ybadathana» özüne çekýär.

«Köne Nusaý» atlandyrylýan şa galasyna – belentlikde ýerleşýän aýratyn gala Mitridatkert diýlipdir. Ol Mitridat Patyşa tarapyndan esaslandyrylyp, Parfiýa şalarynyň jaýlanýan ýeri bolup hyzmat edipdir. Şäherçäniň meýdany 17 gektar.

«Inedördül öý» – şa hazynasy bolup hyzmat eden bina. Bu binanyň ini-boýy 60 metr bolup, onuň töwereginde 12 otag ýerleşipdir, binany gelip çykyşy boýunça ellinistik şekilli frizler – Geraklyň we arslan agzynyň şekilleri, şeýle hem arşaklylara mahsus bolan ýerli suratly okdan doly sagdaklar bezäpdir. «Öýdäki» tapyndylaryň iň meşhury – gündogarda aýal hudaý hasaplanýan Rodogunanyň heýkeli we köp sanly bezelen ritonlar Türkmenistanyň muzeýlerinde sergilenýär.

«Inedördül zal» – şa köşgüniň alynky otagy. Zalyň ölçegi 20 x 20 metr, ol iki metr çig kerpiç paýanyň üstünde gurlupdyr, diwarlaryň beýikligi 10 metr, galyňlygy bolsa üç metr. Dälizler ulgamynyň kömegi bilen zal diňe iki sany diň görnüşli desga bilen gatnaşykda bolup. Megerem, tutuş toplum ot ybadathana bolup hyzmat edendir.

«Tegelek ybadathana» – diametri 17 metr bolan tegelek gurluşdyr, içi iki gatly edilip gurlupdyr: birinji gaty tekiz ak örtük bilen örtülipdir, ikinji gaty kiçeňräk sütünler bölüp, olaryň arasynda palçykdan ýasalan heýkeller ýerleşdirilipdir.

Nusaýyň bu gadymy binalary, gör, ýene näçe syry özünde saklaýar? Olaryň ählisi-de açylmagyna garaşýar.

Şäheriň bu desgalarynyň hemmesi 2007-nji ýylda ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynyň sanawyna girizilen «Nusaý» döwlet medeni-taryhy goraghanasynyň özenini emele getirýär.

Soňky habarlar
18.09
Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 80-nji sessiýasynda Türkmenistanyň ileri tutýan garaýyşlary
18.09
Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 34 ýyllygy mynasybetli ýurdumyzyň ykdysady üstünlikleriniň sergisine gatnaşyjylara
18.09
Türkmenistanyň maýa goýum forumyna gatnaşyjylara
17.09
Türkmenistanyň Prezidenti çagyryş boýunça harby gullugy geçýän harby gullukçylary harby gullukdan boşatmak we Türkmenistanyň raýatlarynyň harby gulluga nobatdaky çagyrylyşy hakynda Permana gol çekdi
17.09
Täze oba — ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň nyşany
17.09
Arkadag şäherinde täze ýaşaýyş jaýlaryň açylyş dabarasy boldy
17.09
Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň Gowşut geňeşliginde täze, döwrebap Bagtly zamana obasynyň açylyş dabarasyna gatnaşyjylara
17.09
Türkmenistanyň Prezidenti Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň saýlanan Baştutanyny gutlady
16.09
Türkmenistanda zähmet bazaryny ösdürmegiň mümkinçilikleri
16.09
Türkmenistanyň Prezidenti Meksikanyň Birleşen Ştatlarynyň Prezidentini gutlady
top-arrow