Baş sahypa
\
Türkmen tebigatyň gözelligi
\
Amyderýanyň goragly jeňňelleri
Türkmen tebigatyň gözelligi
Amyderýanyň goragly jeňňelleri
Çap edildi 31.12.2022
3942

Amyderýa döwlet tebigy goraghanasy Lebap welaýatynyň demirgazyk-gündogar çäginde ýerleşýär. Bu ýerde Amyderýa töweregi, derýanyň kenarlaryndaky jeňňeller we bioköpdürli ekoulgamlar bar. Olaryň golaýynda gum depeleri, seýrek gyrymsy agaçly şorluklar we batgalyk-sonar ýerlerde gögerýän dürli ösümlikli çyg arnaly takyrlar ýerleşýär.

Halaç we Kerki etraplarynyň çäklerindäki 103 müň gektär ýeri tutýan Kelif döwlet tebigy çäkli goraghanasy Amyderýa goraghanasynyň hataryna girýär. Ol suwly-batgalyk ýerlerde ýaşaýan guşlaryň gyşlaýan möhüm sebitini we Kelif kölleriniň tutuş tebigy toplumyny goramak maksady bilen döredildi. Bu ýerdäki ekoulgamlaryň tebigy ösüşi derýanyň gidrologik ýagdaýy bilen baglanşyklydyr, ol uzak geçmişde ugruny üýtgedipdir we täze gollaryny döredipdir, şeýle hem wagtal-wagtal joşupdyr.

Derýanyň kenarlaryndaky gyrymsy agaçlar we iri otlar netijesinde gür jeňňellik emele gelipdir. Bu ýerde damarly ýokary ösümlikleriň 200-den gowragy bar. Tebigaty goramagyň Halkara birleşiginiň Gyzyl sanawyna girizilen çal derek, şeýle hem 2005-nji ýylda tapylan, Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizilen paporotnik—müsür marsiliýasy has seýrek duşýan ösümliklerdir. Alymlar ösümlikleriň 80 görnüşini ýüze çykardylar, olaryň köpüsi ilkinji gezek ýazylyp beýan edildi. Agaçlaryň ýokarky böleginde köpsanly jüýkburun tomzaklar, gum depelerinň arasynda tomzaklaryň, gije kebelekleriniň, torjumak ganatlylaryň, garynjalaryň ençeme görnüşi duş gelýär.

Amyderýa goraghanasy möwsümleýin göçýän geçegçi guşlaryň ýolunda ýerleşýär. Ýylyň dürli möwsümlerinde olaryň 260-a golaý görnüşine duşsa bolýar. Jeňňellerde Amyderýa sülgüni, çölde – torgaý, çekeýik, bagyrtlak ýaşaýar. Kert ýerlerde gögerçin, hüýpüpik we beýleki guşlar höwütrgeleýärler. Çal hem-de çypar hokgar, süti suwa golaý ýerleri mekan tutýarlar. Goraghananayň çöl böleginde Orta Aziýa pyşdyly (Tebigaty goramagyň Halkara birleşiginiň Gyzyl sanawyna girizilen), çöl suwulgany, as, okýylan giňden ýaýrandyr. Amyderýa goraghanasynyň çäginde torjumak patma we göklors ýaly Gyzyl kitaba girizilen süýrenjiler hem ýaşaýar.

Soňky habarlar
02.06
TDHÇMB-nyň söwdalarynda geleşikleriň jemi bahasy ABŞ-nyň 1 million 367 müň dollaryndan gowrak boldy
02.06
Türkmenistanyň Prezidentiniň Mongoliýanyň Beýik döwlet huralynyň Başlygy bilen duşuşygy
02.06
Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň we Mongoliýanyň Prezidenti Uhnaagiýn Hurelsuhyň arasynda gepleşikler geçirildi
02.06
Türkmenistanyň Prezidenti Italiýa Respublikasynyň ýolbaşçylaryny gutlady
01.06
Türkmenistanyň Prezidentiniň Mongoliýa döwlet sapary başlandy
01.06
Parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk we deňhukuklylyk ýörelgelerine eýerip
01.06
Paýtagtymyzda täze çagalar we ýetginjekler merkeziniň düýbi tutuldy
31.05
Türkmenistanyň Prezidenti Pakistan Yslam Respublikasynyň Senatynyň Başlygyny kabul etdi
31.05
Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyrdy
31.05
Türkmenistanyň Prezidenti hormatly Serdar Berdimuhamedowa
top-arrow