Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň 3-nji dekabrda geçirilen giňişleýin mejlisinde nebitgaz senagatynda bar bolan kuwwatdan has netijeli peýdalanmagyň wajypdygyny, uglewodorod çig malyndan ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply, içerki we daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän önümleriň görnüşlerini giňeltmek maksady bilen, gaýtadan işleýän ulgamyň mümkinçiliklerinden has doly peýdalanmagyň zerurdygyny nygtady.

Ugurdaş düzümi öňdebaryjy tehnologiýalaryň hem-de işläp taýýarlamalaryň esasynda döwrebaplaşdyrmak ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan esasy wezipedir. Şunda ekologiýa, önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmaga, “mawy ýangyjyň” eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga aýratyn üns berilýär.

Döwlet Baştutanymyz şu ýylyň 1-nji oktýabrynda Buýruga gol çekdi. Resminama bilen, “Ýer hakynda” Türkmenistanyň bitewi Kanunyna we “Türkmenistanda ýer gatnaşyklaryny kadalaşdyrmagyň meseleleri hakynda” Türkmenistanyň Prezidentiniň 2016-njy ýylyň 18-nji martynda çykaran Kararyna laýyklykda, “Uglewodorod serişdeleri hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna hem-de “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn çägi boýunça Önümi paýlaşmak hakyndaky şertnama laýyklykda işleýän Hytaýyň “Internasional Ltd.” Milli Nebitgaz Korporasiýasyna Lebap welaýatyndaky “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn sebitiniň “B” böleginiň günbatar tarapynda ýerleşýän gaz känleriniň ýerüsti desgalarynda suw üpjünçiligini gurnamak üçin umumy meýdany 26,55 gektar, şol sanda Lebap welaýatynyň Farap etrabynyň çäklerinde Amyderýa ýanaşyk suw toplanýan desgany gurmak üçin meýdany 18 gektar bolan ýer bölegini Önümi paýlaşmak hakyndaky şertnamanyň hereket edýän döwründe, suw geçiriji we oňa ýanaşyk ýollary gurmak üçin meýdany 8,55 gektar ýer bölegini gurluşyk-gurnama işleriniň tamamlanýan döwrüne kärendä bermek bellenildi.

Oktýabr aýynyň ahyrynda döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. Olaryň hatarynda “Türkmengaz” döwlet konserni bilen Daniýa Patyşalygynyň “Haldor Topsoe A/S” kompaniýasynyň arasynda Tebigy gazy monetizasiýa etmek arkaly ammiak we metanol önümçiligi boýunça Özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama; Günbatar Türkmenistanyň Balkanýaka zolagynyň Goturdepe nebitgazly ýatagynyň gündogar böleginde we Günorta Burun künjeginde 3D we 2D ölçegli gözleg-barlag işlerini geçirmek maksady bilen, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy bilen Singapur Respublikasynyň “Yug-Neftegaz Private Limited” kompaniýasynyň arasynda Şertnama; Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy bilen Beýik Britaniýanyň “Petro Gas LLP” kompaniýasynyň arasynda TNGIZT-niň Kenar toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynda nebit we nebit önümleri guýulýan 3-nji gämi duralgasynyň taslamasyny düzmek we ony gurmak boýunça Şertnama bar.

Bu resminamalar ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny mundan beýläk-de diwersifikasiýalaşdyrmakda täze mümkinçilikleri açýar. Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär.

Şeýle resminamalar ýurdumyzyň diňe bir çig mal serişdelerini ibermek bilen çäklenmän, eýsem, ýangyç-energetika toplumyny uglewodorodlary düýpli gaýtadan işlemäge hem-de dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge gönükdirýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Ýurdumyzda amatly maýa goýum ýagdaýyny, telekeçilik işini üstünlikli alyp barmakda ähli şertler döredilýär. Energetika pudagynda uzak möhletleýin, özara bähbitli hyzmatdaşlyk ösdürilýär. Nebitgaz toplumyny ösdürmäge düýpli serişdeler goýberilýär, şu maksatlar üçin daşary ýurt maýa goýumlary çekilýär.

Türkmenistan tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýär. Häzirki wagtda ýurdumyz Merkezi Aziýa sebitinde “mawy ýangyjy” iberijileriň esasylarynyň hatarynda durýar. Eziz Diýarymyz çäk taýdan amatly ýerleşýändigi hem-de uglewodorod serişdeleriniň baý gorlary göz öňünde tutulanda, Ýewropanyň we Aziýanyň bazarlary hem-de beýleki dürli ugurlar boýunça tebigy gazyň eksportyny artdyrmak üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýedir.

Bu gün Garaşsyz Diýarymyz dünýäniň onlarça ýurdy, öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri daşary ýurt kompaniýalary, maliýe düzümleri we halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýdy. Bilelikdäki taslamalaryň ykdysady taýdan netijeliligi hem-de durmuş ähmiýeti we ekologiýa howpsuzlygy şol hyzmatdaşlygyň binýatlaýyn ýörelgelerini düzýär. Munuň aýdyň mysaly hökmünde Türkmenistanyň we Hytaýyň ýangyç-energetika ulgamyndaky bilelikdäki köpýyllyk işiniň dowamynda toplanan oňyn tejribesini, türkmen “mawy ýangyjyny” dünýä bazarlaryna ibermegiň ugurlaryny giňeltmäge hem-de gaz pudagynyň eksport mümkinçiliklerini pugtalandyrmaga gönükdirilen giň möçberli taslamalary görkezmek bolar.

Ýurdumyz tebigy gazy has düýpli hem-de toplumlaýyn gaýtadan işlemäge uly ähmiýet berýär. Türkmenistan dünýäniň energetika bazarynda energiýa serişdelerini iberiji hökmündäki abraýly ornuny pugtalandyrdy hem-de energetika eksportynyň haryt düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energetika telekeçiliginiň täze görnüşlerini işjeň ösdürmegiň hasabyna bu ugurdaky mümkinçiliklerini hil taýdan özgerdýär.

Eksport etmek bilen bir hatarda, energiýa serişdelerine ösýän içerki islegi kanagatlandyrmak ýangyç-energetika toplumynyň möhüm wezipesidir. Bu bolsa milli ykdysadyýetimiziň iri pudaklarynyň, şol sanda nebitgaz, himiýa, elektroenergetika, gurluşyk senagaty we beýleki ulgamlaryň çalt depginde ösdürilmegi bilen şertlendirilendir.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halk hojalyk toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmaga, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberlerini artdyrmaga hem-de görnüşlerini giňeltmäge gönükdirilen ykdysady strategiýasyna laýyklykda, soňky ýyllarda ýurdumyzda uglewodorod serişdelerini çuňňur gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen täze iri senagat kärhanalary gurlup ulanylmaga berildi.

Nebitgaz senagatynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak hem-de düzümi düýpli döwrebaplaşdyrmak bu ulgamda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň esasy ugrudyr.

Energetika ulgamyndaky hyzmatdaşlyga tutuş dünýäde abadançylygyň hem-de rowaçlygyň esasy şerti hökmünde garalýar. Şunuň bilen baglylykda, dünýäniň iri energetika döwletleriniň biri hökmünde Türkmenistan energetika howpsuzlygy meselelerine dünýä bileleşiginiň ünsüni çekip gelýär. Bu ugurda halkara derejedäki işler amala aşyrylýar.

Dünýä işewürlik senenamasynda pugta orun eýelän forumlar hem-de maslahatlar ýurdumyza hem-de onuň mümkinçiliklerine bolan uly gyzyklanma şaýatlyk edýär. Bu bolsa işewür gatnaşyklaryny ýola goýmak hem-de ösdürmek, maýa goýumlar üçin netijeli ugurlary gözlemegiň esasy şertidir.

Şu ýylyň 27-28-nji oktýabrynda geçirilen «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat munuň aýdyň mysaly boldy. Wekilçilikli forum energetika pudagynda ähli gyzyklanma bildirýän taraplaryň netijeli hyzmatdaşlygy dowam etdirmegi üçin amatly mümkinçilikleri döretdi. Bu maslahat diňe bir adaty görnüşde geçirilmän, eýsem, Aşgabatdan onlaýn görnüşde dünýäniň onlarça ýurduna görkezildi. Oňa Hökümet düzüminiň, degişli ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, abraýly guramalaryň ýolbaşçylary hem-de daşary ýurtlaryň ýurdumyzda işleýän köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. Maslahata dünýäniň 30-a golaý döwletinden kompaniýalaryň 100-den gowragynyň, iri daşary ýurt guramalarynyň hem-de banklaryň wekilleri sanly ulgam arkaly goşuldylar. Çärä gatnaşyjylaryň şeýle giň düzümi ägirt uly energetika kuwwatyna eýe bolan hem-de nebitiň we gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen dürli döwletleriň işewür toparlarynyň netijeli gatnaşyklary ösdürmäge uly gyzyklanmasynyň aýdyň beýanydyr.

Ýurdumyz bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga bolan gyzyklanma milli Liderimiziň “Açyk gapylar” syýasaty hem-de ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça öňe sürýän oňyn başlangyçlary bilen baglydyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagynda belleýşi ýaly, Türkmenistan dünýäde energiýa serişdelerini köp möçberde ugradýan döwletleriň biri bolmak bilen, bu serişdeleri daşary ýurtlara ibermegiň durnukly halkara ulgamlaryny döretmegiň tarapdarydyr. Eksport etmegiň ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ösen köpugurly turbageçirijiler ulgamyny döretmek Garaşsyz döwletimiziň energetika syýasatynyň ileri tutulýan esasy ugurlary bolup durýar.

Maslahatyň işiniň barşynda “Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: gury ýerdäki maýa goýum taslamalaryna syn”, «Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: Hazar deňziniň türkmen bölegindäki maýa goýum taslamalaryna syn”, “Maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmekde häzirki döwrüň ýagdaýlary”, “Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljegiň açary”, “Ylmy barlaglar we işläp taýýarlamalar babatda häzirki zaman gazanylanlary hem-de nou-haulary” ýaly ugurlary özünde jemleýän meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Çykyşlarda “Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasynyň” çäklerinde geçirilýän işlere aýratyn ähmiýet berildi.

“Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljegiň açary” diýen mesele boýunça mejlisiň Aşgabatdaky maslahat bilen birlikde, Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde dowam edýän “EKSPO — 2020” Bütindünýä sergisindäki Türkmenistanyň sergi bölüminde hem geçirilip, şol ýerden göni ýaýlymda görkezilmegi bellärliklidir.

Foruma gatnaşan daşary ýurtly bilermenler dünýäniň energetika bazarynyň ösüşiniň esasy ugurlaryny seljerdiler, şol sanda transmilli düzüm taslamalaryny amala aşyrmak babatda tejribe alyşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň özara bähbitli hyzmatdaşlyk bilen bagly meselelerde parasatly öňdengörüjiligi, ýangyç-energetika toplumynyň ornuny pugtalandyrmaga gönükdirilen halkara başlangyçlary dünýä bileleşiginiň giň goldawyna eýe boldy. Türkmenistanyň we YHG-nyň Söwda-senagat edaralary, şeýle hem bu guramanyň Sekretariaty tarapyndan guralan Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň işewürleriniň duşuşygy munuň aýdyň mysalydyr.

Daşary ýurtlaryň işewür toparlary bilen giň we köpugurly gatnaşyklar olaryň hem-de iri maýadarlaryň yklymyň ykdysady ýollarynyň merkezi hökmünde ýurdumyzyň ägirt uly kuwwatyndan peýdalanmaga hem-de hyzmatdaşlygy giňeltmäge, giň gerimli taslamalary durmuşa geçirmäge uly gyzyklanma bildirýändigini tassyklaýar.

Daşary ýurtly esasy maýadarlaryň gyzyklanmalary ýurdumyzyň ägirt uly tebigy serişdeleri hem-de eksport mümkinçilikleri we senagatlaşdyrylmagy bilen şertlendirilendir.

“YHG-nyň sebitinde senagat pudagyny hem-de ulag-logistika hyzmatlaryny, maýa goýum mümkinçiliklerini ösdürmek” atly forumyň mejlisiniň çäklerinde durmuşda ulanylýan himiýa önümleri, rezin-tehniki önümler, emeli süýüm, organiki polimerler ýaly tebigy gazy gaýtadan işlemekden alynýan önümleriň netijeli önümçiligini ýola goýmak üçin ýurdumyzda ähli mümkinçilikleriň bardygy bellenildi.

Dürli pudaklarda sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, işewürlik düzümleriniň, kiçi we orta telekeçiligiň ugurlary boýunça işewürlik gatnaşyklaryny ösdürmek, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tejribe alyşmagyň möhümdigi bellenildi.

Işewürlik duşuşygynyň çäklerinde Türkmenistanyň nebitgaz toplumynyň degişli düzümleriniň hem-de YHG-a agza ýurtlaryň kompaniýalarynyň wekilleriniň arasynda umumy bahasy ABŞ-nyň 11 million dollaryndan gowrak bolan ikitaraplaýyn resminamalara gol çekilmegi ata Watanymyzyň ýangyç-energetika bazarynda esasy strategik tarap hökmünde geljegi uly orny üçin mäkäm binýady döretdi.

Ýurdumyzyň çäk taýdan amatly ýerleşmeginiň serişde kuwwatyna we artykmaçlyklaryna sebit we sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmäge oňyn täsiriň şertleri, hyzmatdaşlaryň türkmen uglewodorodlarynyň çeşmelerine hem-de olary ibermegiň serişdelerine deňhukukly elýeterliligiň esasynda energetika giňişliginde bähbitleriň deňagramlylygyny saklamagyň möhüm şerti hökmünde garalýar.

Döwletimiziň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynda başlyklyk etmeginiň “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilen ýylyň şanly wakasyna öwrülendigini bellemek gerek. Munuň özi Bitarap Watanymyzyň halkara düzümleriň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlyga, esasy sebit we dünýä wezipelerini çözmekde işjeň orna ygrarlydygyny nobatdaky gezek tassyklaýar.

YHG-nyň döwlet Baştutanlarynyň 28-nji noýabrda Aşgabatda geçirilen ýokary derejedäki duşuşygy meseleleriň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşmak, guramanyň giňişliginde hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary boýunça çözgütleri kabul etmek üçin mümkinçilik döretdi.

Sammite gatnaşyjylar duşuşygyň jemleri boýunça Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygyny biragyzdan kabul etdiler, ol sebitde ykdysady hyzmatdaşlygy has-da ösdürmek we berkitmek boýunça agza ýurtlaryň esasy ugurlaryny özünde jemledi.

Bu möhüm resminamada, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň döwlet hem-de hökümet Baştutanlary, hususan-da, adalatly we deňhukukly energetika geçilmeginiň dünýäniň we sebitiň energetika howpsuzlygynyň, rowaçlygyň möhüm esasyna öwrüljekdigini ykrar etdiler. Şeýle hem olar YHG-nyň agza döwletleriniň milli energetika ulgamlarynda energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleriniň paýyny artdyrmak hem-de energiýanyň durnukly önümçiligini, energonetijeliligini we energetika howpsuzlygyny pugtalandyrmak boýunça edýän tagallalaryna ýokary baha berdiler.

Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynyň 21-nji bölüminde energetika pudagynda, şol sanda nebit we gaz, elektrik energiýasy, energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri, gidroenergiýa we beýleki ulgamlarda, şol bir wagtda energiýa netijeliligine, energetika düzümleriniň ösdürilmegine hem-de energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerine, şeýle hem nebit we gaz geçirijileriniň, energiýa bilen sebit içi söwdany ösdürmäge aýratyn üns bermek bilen, hyzmatdaşlygyň zerurdygyny tassyklamak; YHG sebitinde energiýa serişdeleriniň söwdasyny hem-de olaryň iberilişini giňeltmek, elektrik energiýasynyň eksportyny we importyny ýönekeýleşdirmek hem-de ykdysady ösüşi çaltlandyrmak, şeýle hem sebitiň energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmegine ýardam bermek maksady bilen, elektrik energiýasynyň sebit bazaryny (YHG ESB) döretmegiň zerurdygy aýratyn nygtaldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň bu ugurda alyp barýan halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny ösdürmek boýunça öňdengörüjilikli strategiýasy ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga, türkmen halkynyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga hyzmat eder.