Şu gün paýtagtymyzda “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri we Magtymguly Pyragy” atly halkara ylmy maslahat geçirildi. Türkmen halkynyň nusgawy şahyry we akyldary Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan baýramçylyk çäreleriniň meýilnamasyna laýyklykda geçirilýän ylmy maslahatyň baş maksady Gündogar halklarynyň nusgawy edebiýatyny, filosofik mirasyny çuňňur öwrenmekden, wagyz etmekden, ol halklaryň diliniň we edebiýatynyň özara baglanyşygy boýunça ylmy barlaglara badalga bermekden ybaratdyr.

Halkara ylmy maslahatyň açylyş dabarasy Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde geçirildi. Oňa Mejlisiň Başlygy, Hökümet agzalary, Ylymlar akademiýasynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, akademiki institutlaryň we ýokary okuw mekdepleriniň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylarydyr wekilleri, ylym we medeniýet işgärleri, talyp ýaşlar gatnaşdylar. Türki medeniýetiň halkara guramasynyň (TÜRKSOÝ) Baş sekretary, şeýle hem bu gurama agza döwletleriň we başga-da birnäçe ýurtlaryň alymlary, ugurdaş hünärmenleri forumyň myhmanlary boldular.

Maslahatyň Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde geçirilmeginde uly many bardyr. Ol beýik türkmen şahyrynyň, geljek ýylda umumymilli we halkara derejede doglan gününiň 300 ýyllygy giňden belleniljek Magtymgulynyň adyny göterýän ýurdumyzda iri ýokary okuw mekdepleriniň biridir. Onuň Türkmenistanda ilkinji bolup dünýäniň 180 ýurdunyň ýokary okuw mekdeplerini özünde jemleýän “All University Info” halkara sanawyna girizilendigi bellärliklidir.

Açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ylmy maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagy okaldy. Onda bu maslahatyň beýik türkmen şahyry we Gündogaryň akyldary Magtymguly Pyragynyň dünýä edebiýatynyň altyn hazynasyna girizilen edebi mirasyny öwrenmek, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmak we giňeltmek babatda ähmiýetiniň örän uly boljakdygyna ynam bildirilýär.

Türkmen halkynyň ykbalyny öňünden gören Magtymguly Pyragynyň Garaşsyz we berkarar döwlet baradaky arzuwlarydyr gymmatly ündewleri biziň alyp barýan döwlet syýasatymyzyň esaslaryny düzýär. Biz dünýä halklarynyň edebiýatymyz, medeniýetimiz, sungatymyz, milli ýörelgelerimiz bilen içgin tanyşmaklary, döwletleriň we halklaryň arasynda ylym, bilim, medeni-ynsanperwer ugurly gatnaşyklaryň has-da pugtalandyrylmagy üçin giň mümkinçilikleri döredýäris. Adamzat hakydasynda edebi ýadygärlik galdyran ägirtlerimiziň gymmatly mirasynyň öwrenilmegine hem-de dünýäde giňden ýaýradylmagyna ýardam edýän tagallalary hemmetaraplaýyn goldamagy geljekde-de dowam etdireris. Bu halkara ylmy maslahat 2024-nji ýylda belleniljek Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllyk şanly toýuna mynasyp goşantdyr, şahyra goýulýan belent hormat-sarpanyň nyşanydyr diýip, döwlet Baştutanymyz Gutlagynda belleýär.

Hormatly Prezidentimiziň Gutlagy ýurdumyzda milli ylmyň ösdürilmegine, türkmen halkynyň taryhy-medeni, edebi-pelsepe mirasynyň hemmetaraplaýyn öwrenilmegine ägirt uly üns berilýändiginiň nobatdaky beýanyna öwrüldi. Ol dabara gatnaşyjylar tarapyndan uly ruhubelentlik we şowhunly el çarpyşmalar bilen garşylanyldy.

Halkara maslahatyň dowamynda daşary ýurtlaryň wekilleriniň eden çykyşlarynda bu forumyň Magtymguly Pyragynyň edebi mirasyny köptaraplaýyn esasda öwrenmekde aýratyn ähmiýetlidigi bellenildi.

Türki medeniýetiň halkara guramasynyň Baş sekretary Sultan Raýewiň çykyşynda 30 ýylyň dowamynda ýurdumyzyň türki halklaryň arasynda hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna ägirt uly goşant goşýandygy, bu döwletleriň döredijilik işgärleriniň, alymlarynyň bilelikdäki tagallalarynyň uly ähmiýete eýedigi nygtaldy. TÜRKSOÝ-nyň özleriniň döredijiligi bilen türki dilli ýurtlaryň medeniýetiniň ösüşine goşandyny goşan görnükli şahsyýetleriň gymmatly mirasynyň wagyz edilmegine möhüm üns berýändigini belläp, Sultan Raýew 2024-nji ýylyň “Türki dünýäniň beýik şahyry we akyldary Magtymguly Pyragy ýyly” diýlip yglan edilendigini aýtdy.

Häzirki döwürde TÜRKSOÝ-nyň işjeň agzalarynyň biri bolan Türkmenistan medeni mirasyň goralyp saklanmagyna, türki dilli halklaryň arasynda doganlyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegine möhüm ähmiýet berýär. Pursatdan peýdalanyp, halkara guramanyň ýolbaşçysy halklaryň medeni taýdan ýakynlaşmagynda TÜRKSOÝ-nyň işine hemmetaraplaýyn goldaw berýändigi üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa we türkmen halkynyň Milli Lideri, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirdi.

ÝUNESKO-nyň Tährandaky klaster edarasynyň direktory Golda El-Huri sanly ulgam arkaly eden çykyşynda bu halkara maslahaty geçirmek başlangyjyny öňe sürendigi üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Şeýle hem ol Magtymgulynyň döredijiliginiň beýik ynsanperwer ýörelgeleri özünde jemleýändigini aýratyn belledi. Asylly ýörelgeler we Magtymgulynyň döredijiligi ÝUNESKO-nyň işinde giňden wagyz edilýän ähmiýetli gymmatlyklar bilen utgaşyklydyr diýip, hanym Golda El-Huri akyldar şahyryň döredijilik mirasynyň ähmiýetine ýokary baha berdi.

Şeýle hem umumy mejlisiň dowamynda «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» Dostluk assosiasiýasynyň ýolbaşçysy hanym Li Ok Rýon, Alžiriň, Ermenistanyň, Hindistanyň, Eýranyň, Yragyň we Türkiýäniň ylmy merkezleriniň wekilleri çykyş etdiler. Özbegistandaky Türkmen medeni merkeziniň ýolbaşçysy G.Awezdurdyýewa maslahatyň dowamynda eden çykyşynda Magtymguly Pyragynyň türkmen we özbek dillerinde neşir edilen eserler ýygyndysynyň Özbegistandaky türkmen hem-de özbek mekdeplerine gowşurylandygyny aýratyn buýsanç bilen nygtady.

Çykyş edenler hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň türkmen halkynyň nesilden-nesle geçirip gelýän we häzirki döwürde halkara giňişlikde wagyz edilýän özboluşly däp-dessurlarynyň, taryhy-medeni mirasynyň saklanylmagyna, ylmy esasda çuňňur öwrenilmegine gönükdirilen döwlet syýasatynyň ägirt uly ähmiýete eýedigini nygtadylar. Parahatçylyk söýüjilikli, döredijilikli daşary syýasaty alyp barýan ýurdumyz medeni diplomatiýanyň öňe ilerledilmegine aýratyn üns berýär. Şeýle hem forumyň dowamynda Türkiýe Respublikasynyň Pamukkale uniwersitetiniň professory Söner Saglam Türkiýäniň ylmy jemgyýetçiligi tarapyndan terjime edilen “Türkmeniň ruhy atasy Magtymguly hakynda rowaýatlar” atly kitabyň türk we türkmen dillerinde neşir edilendigini belledi.

Nygtalyşy ýaly, 2024-nji ýylyň “Türki dünýäniň beýik şahyry we akyldary Magtymguly Pyragy ýyly” diýlip yglan edilmegi türkmen we dünýä edebiýatynyň görnükli akyldar şahyrynyň parahatçylygy, dostlugy, hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny giňden wasp eden eserlerine goýulýan belent hormatyň aýdyň nyşanyna öwrüldi. Mundan başga-da, Änew şäheriniň “Türki dünýäniň medeni paýtagty” diýlip yglan edilmegi şäheriň baý taryhy-medeni mirasyny giňden wagyz etmäge, onuň syýahatçylyk mümkinçiliklerini artdyrmaga şert döreder. Türkmenistanyň ajaýyp ýadygärliklerini dünýäde wagyz etmäge ýardam berer.

Şeýle giň möçberli çäreleriň TÜRKSOÝ-nyň çäklerindäki döwletara gatnaşyklaryň has-da pugtalandyrylmagyna täze itergi berjekdigine we dürli ugurlar boýunça umumylygy bolan türki medeniýetleriň mundan beýläk-de ösdürilmegine ýardam etjekdigine ynam bildirildi.

Magtymguly Pyragy türkmen medeniýetiniň taryhyny we edebiýatyny öwrenijiler, şol sanda daşary ýurtly hünärmenler üçin uly gyzyklanma bildirilýän şahsyýetleriň biridir. Magtymgulynyň Gündogar halklarynyň milli edebi mirasynyň ösdürilmegine ýetiren täsiri medeniýeti öwreniji alymlaryň aýratyn üns merkezinde saklanýar. Bu babatda birnäçe umumy kanunalaýyklyklaryň bardygyny bellemeli. Ýazuwly edebiýatyň döremeginde ähmiýeti bolan halk döredijiligine möhüm orun degişlidir.

Taryhdan belli bolşy ýaly, Magtymguly Pyragy halkymyzyň şygryýet dünýäsini öz döwrüniň çeper usullary we oňyn ýörelgeleri bilen baýlaşdyryp, türkmen edebiýatynda täze sahypany açdy. Şunda türkmen diliniň arassalygyna, onuň baýlygyna ähmiýet berlipdir. Munuň özi özboluşly milli edebi ýörelgäniň emele gelmegini şertlendirdi. Magtymgulynyň şahyrana dili şirinligi, halka ýakynlygy bilen özüne çekýär. Onuň goşgulary milli halk döredijiliginiň ruhy we çeperçiligi bilen baýlaşdyrylypdyr. Bu bolsa eserleriň ynsan kalbyna ýakynlygyny üpjün edýär.

Magtymgulynyň döredijiligi türkmen edebiýatynyň dünýä ýüzündäki şöhratynyň belende galmagyny şertlendirdi. Ol umumadamzat edebi hazynasyna mynasyp goşantdyr. Şahyryň goşgularynda beýan edilýän ynsanperwer garaýyşlar diňe bir şol döwürde ýaşan türkmen halkynyň durmuşyna däl, eýsem, Gündogaryň beýleki halklaryna-da öz täsirini ýetirdi. Alymlar we jemgyýetçilik işgärleri Magtymgulynyň eserleriniň ýüzýyllyklaryň dowamynda bolşy ýaly, häzirki döwürde hem dünýä halklaryny şygryýetiň ruhy bilen baglanyşdyrýan birleşdiriji güýje eýedigini, olaryň umumadamzat ruhy gymmatlyklaryny wasp edýän sena hökmünde ykrar edilendigini nygtadylar. Çykyşlarda Magtymgulynyň eserleriniň häzirki döwürde-de agzybirligi pugtalandyrmakda ähmiýetlidigine üns çekildi.

ÝUNESKO-nyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň çözgüdi bilen Magtymguly Pyragynyň golýazmalar toplumynyň bu guramanyň “Dünýäniň hakydasy” maksatnamasynyň halkara sanawyna girizilmegi dünýäde derejesinde ägirt uly hyzmatlary bitiren ýurdumyzyň meşhur şahsyýetleriniň mirasyny ebedileşdirmek boýunça durmuşa geçirilýän çäreleriň oňyn netije berýändigini görkezýär. Munuň özi beýik söz ussadynyň şahyrana mirasynyň, türkmen halkynyň dünýä medeniýetine saldamly goşandynyň subutnamasydyr.

Bagdad uniwersitetiniň professory, “Magtymguly Pyragy” medalynyň eýesi Ibrahim Mustafa el-Hamad Magtymguly Pyragynyň goşgular ýygyndysynyň arap diline terjime edilendigini belledi.

Maslahatyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi hem-de oňa gatnaşmaga çakylyk üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, daşary ýurtly myhmanlar bu forumyň ynsanperwer ulgamdaky hyzmatdaşlygy ösdürmek, halklaryň arasynda dost-doganlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmak we netijeli hyzmatdaşlygy ösüşiň täze derejesine çykarmak üçin ähmiýetlidigini nygtadylar.

Umumy mejlis tamamlanandan soňra, halkara ylmy maslahat öz işini bäş bölümçede dowam etdi. Şeýlelikde, Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetinde “Pyragy hem Arkadag — köňüllere şamçyrag”, Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde “Magtymguly we onuň zamanasy” ady bilen geçirilen mejlisleriň çäklerinde alymlaryň duşuşyklary boldy. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynda bolsa foruma gatnaşyjylar “Magtymguly we Gündogar edebiýaty” atly mejlise gatnaşdylar. Türkmen döwlet medeniýet institutynda “Magtymgulynyň şygryýet älemi”, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynda “Magtymgulynyň döredijiliginde ynsanperwerlik” mowzuklaryna garaldy. Olar türkmen halkynyň beýik nusgawy şahyrynyň baý edebi mirasyny mundan beýläk-de wagyz etmäge, degişli ylmy barlaglary çuňlaşdyrmaga we giňeltmäge, halkara ylmy-edebi jemgyýetçiligiň ünsüni şahyryň şygryýetine, pelsepe garaýyşlaryna çekmäge gönükdirildi.

Çykyş edenler türkmen halkynyň köpasyrlyk paýhasly ýörelgelerini, onuň şahyrana diliniň gözelligini özünde jemleýän hem-de her bir adam üçin ýakyn bolan gymmatlyklary wagyz eden Magtymguly Pyragynyň zehinine aýratyn sarpa goýulýandygyny nygtadylar. Şeýle hem myhmanlar beýik türkmen şahyrynyň döredijilik mirasynyň dünýäde giňden wagyz edilýändigini aýratyn bellediler.

Jemleýji mejlisde “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri we Magtymguly Pyragy” atly halkara ylmy maslahatyň jemleri jemlenildi. Ýygnananlaryň umumy pikirine görä, bu forum halkara ylmy we medeni gatnaşyklaryň ösdürilmegine mynasyp goşantdyr. Maslahatyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyna Ýüzlenme kabul etdiler. Onda tejribe alşylmagyny we hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlaryny kesgitlemegi esasy ugur edinen forumyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin hoşallyk sözleri beýan edilýär.

Forumyň ýörite medeni maksatnamasy oňa gatnaşyjylarda ýatdan çykmajak täsirleri galdyrdy. Maksatnamanyň çäklerinde myhmanlar Arkadag şäherinde, “Nusaý” döwlet taryhy-medeni goraghanasynda, paýtagtymyzyň muzeýlerinde boldular.

Özara gatnaşyklar, işjeň tejribe alyşmak çeper döredijiligiň usullaryny has-da kämilleşdirmegiň ýolundaky ösüşe, onuň işjeňligine giň ýol açýar. Magtymguly Pyragynyň Gündogaryň şygryýetiniň owazyny, paýhasyny we sazlaşygyny özünde jemleýän eserleri sebitiň hem-de dünýäniň halklarynyň milli edebiýatynyň, ruhy medeniýetiniň ösüş ýoluna şamçyragdyr.